The Translation of the Work by Ali Münşî of Bursa: Tuhfe-i Aliyye/Kına Kına Risâlesi
DOI:
https://doi.org/10.21111/injas.v2i2.12927Keywords:
Abstract
Aslen Bursa’lı olduğundan dolayı daha çok “Bursalı Ali Münşî Efendi” diye tanınmaktadır1. Soyu, Bursa'nın pekçok âlim yetiştiren meşhur ailesi Menteşzadeler'e dayanmaktadır. İlk eğitimini Bursa'daki medreselerde yapan Ali Münşi İshak Hocası Ahmed Efendi'den2 (ö. 1708) hususi dersler aldı. Öğrenimini tamamladıktan sonra Bursa Yıldırım Bayezid Darüşşifası hekimlerinden Bursalı Ömer Şifaî'den3 (ö. 1742) tıp tahsil etti ve aynı zamanda onun yardımcısı oldu. Bu arada medrese eğitimini tamamlayarak hariç medreselerinden birine müderris oldu. Bir taraftan hasta tedavisiyle uğraşırken, diğer taraftan da Bursa ve İstanbul'da bazı medreselerde ders verdi. Tıp sahasındaki başarılı çalışmalarıyla kısa zamanda şöhreti arttı ve saraya girerek etibbâ-yı hâssa tabiplerinden oldu. Bir müddet burada çalıştıktan sonra Galatasaray Enderun Mektebi Hastalar Dairesi'ne başhekim yapıldı. Bu görevindeyken 1733 yılında vefat etti. Üsküdar'da Himmet Dede Tekkesi civarında bulunan kabri, daha sonra Karacaahmet Mezarlığı'na taşındı.References
Ale`r-rîk : Aç karnına
Asîru`s-sahk: Ezmesi ve dövmesi zor
Atiyye-i vâfire : Bol hediyeler
A’za-i Batn: Nesil, soy üyeleri
Besâ’ât: 1-Yiyecek ve içeceklerdeki acılık 2-Kabahat
Beşere: Deri
Bürûdet: Soğukluk
Cevdet: Tazelik, olgunluk. Dâk : Çalma, vurma; vurulma Derbe: Dirayet
Edviyey-i Mürre: Acı ilaç
Ema`: Bağırsak Emles: Düz, pürüzsüz. Fecâcet: Aralık, Geçit
Gaseyân : Kusma, bulantı
Gışşı: Bayılma
Gül-be-şeker: Bir çesit gül tatlısı
Halâvet: Rahatlık.
Harâret-i Garîziyye : Vücûdun tabiî sıcaklığı
Havâmil: Hamileler.
Himâru`l gıbban: Tesbih Böceği
Hind-i Garbî: Amerika kıtası.
Hukne : Şırınga
Hummâ: Sıtma
Hummây-ı gıbbî: Günaşırı tutan sıtma (Tertian fever).
Hummâyât-ı növbe: Nöbetli Sıtma
Hummây-ı Rub`: Dört günde bir gelen nöbet.
Husûmet : Hasımlık, düşmanlık.
İba: Tiksindirme, tiksinme
İgtiza: Gıdalanma, yiyip içip beslenme.
İhtikan: 1-kanın bir yerde toplanması. 2-şırınga ile bağırsaklara su alma.
İhtiraz: 1-sakınma, çekinme. 2-korkma. İnkiza-i növbe: Növbetin sona ermesi. İrâde-i mumil: Usandırıcı izahat.
İras: Titreme.
İstisal: Kökünden kesme, yok etme
Kaşairire: Ürperme.
Kaviyü’l bünye: Kuvvetli, sağlam bünyeli.
Kay: Kusmak.
Luab-ı kesir: Salya gibi yapışkan.
Luzûcet: Yapışkanlık.
Ma’ul-hâr: Sıcak su.
Mahmûm: 1- Hummâya, sıtmaya tutulmuş olan, ateşli.
Merâret: Acılık, tatsızlık.
Muzmahil: Yok olmak.
Mücerreb: Denenmiş, tecrübe olunmuş. Mündefî: Geçmiş, atlatılmış (hastalık,sıkıntı vb..) Müleyyin: Telkin eden,yumuşatan, yumuşatıcı. Müngazi: Geçmek, geçmesi.
Münteşir: 1-Yayılmış, açılmış. 2-duyulmuş, etrafa yayılmış
Müştemil: Kavrayan, içine alan.
Müshilât: Bağırsakları temizleyen ilaçlar. Müstezâde: Birbirine zıt olan, birbirinin zıttı. Müteânet: Herkesin bildiği ünlü.
Sabir: Bir çesit bitki.
Safravî: Atık, hırçın ve esmer olanlar.
Sahk: Ezme, dövme.
Sa’y: Çalışıp çabalamak, gayret etmek.
Sufuf: Toz halinde olan ilaç. Südde: Vücuttaki tutkunluk. Şatru’l gıbbı: Bölüm.
Şeceretü’l-hayat: Hayat ağacı, soy ağacı.
Taaffun: Çürüyüp kokma, leş kokma, kötü kokma.
Tahalluf: Geride kalma, arkada bırakılma. 2-uygun gelmeme.
Tayy: Dürüp bükme. Tenkiye: Temizleme. Terkîb-i edviye: Karışım. Terkik: İnceltme.
Tehennüc. Çocuğun ana rahminde canlanıp kımıldaması.
Tesâvî: Eşitlik, beraber ve bir derecede bulunma.
Urûz: Arızalar, keyfiyetler.
Usret: Sıkıntı, zorluk.Ale`r-rîk : Aç karnına
Asîru`s-sahk: Ezmesi ve dövmesi zor
Atiyye-i vâfire : Bol hediyeler
A’za-i Batn: Nesil, soy üyeleri
Besâ’ât: 1-Yiyecek ve içeceklerdeki acılık 2-Kabahat
Beşere: Deri
Bürûdet: Soğukluk
Cevdet: Tazelik, olgunluk. Dâk : Çalma, vurma; vurulma Derbe: Dirayet
Edviyey-i Mürre: Acı ilaç
Ema`: Bağırsak Emles: Düz, pürüzsüz. Fecâcet: Aralık, Geçit
Gaseyân : Kusma, bulantı
Gışşı: Bayılma
Gül-be-şeker: Bir çesit gül tatlısı
Halâvet: Rahatlık.
Harâret-i Garîziyye : Vücûdun tabiî sıcaklığı
Havâmil: Hamileler.
Himâru`l gıbban: Tesbih Böceği
Hind-i Garbî: Amerika kıtası.
Hukne : Şırınga
Hummâ: Sıtma
Hummây-ı gıbbî: Günaşırı tutan sıtma (Tertian fever).
Hummâyât-ı növbe: Nöbetli Sıtma
Hummây-ı Rub`: Dört günde bir gelen nöbet.
Husûmet : Hasımlık, düşmanlık.
İba: Tiksindirme, tiksinme
İgtiza: Gıdalanma, yiyip içip beslenme.
İhtikan: 1-kanın bir yerde toplanması. 2-şırınga ile bağırsaklara su alma.
İhtiraz: 1-sakınma, çekinme. 2-korkma. İnkiza-i növbe: Növbetin sona ermesi. İrâde-i mumil: Usandırıcı izahat.
İras: Titreme.
İstisal: Kökünden kesme, yok etme
Kaşairire: Ürperme.
Kaviyü’l bünye: Kuvvetli, sağlam bünyeli.
Kay: Kusmak.
Luab-ı kesir: Salya gibi yapışkan.
Luzûcet: Yapışkanlık.
Ma’ul-hâr: Sıcak su.
Mahmûm: 1- Hummâya, sıtmaya tutulmuş olan, ateşli.
Merâret: Acılık, tatsızlık.
Muzmahil: Yok olmak.
Mücerreb: Denenmiş, tecrübe olunmuş. Mündefî: Geçmiş, atlatılmış (hastalık,sıkıntı vb..) Müleyyin: Telkin eden,yumuşatan, yumuşatıcı. Müngazi: Geçmek, geçmesi.
Münteşir: 1-Yayılmış, açılmış. 2-duyulmuş, etrafa yayılmış
Müştemil: Kavrayan, içine alan.
Müshilât: Bağırsakları temizleyen ilaçlar. Müstezâde: Birbirine zıt olan, birbirinin zıttı. Müteânet: Herkesin bildiği ünlü.
Sabir: Bir çesit bitki.
Safravî: Atık, hırçın ve esmer olanlar.
Sahk: Ezme, dövme.
Sa’y: Çalışıp çabalamak, gayret etmek.
Sufuf: Toz halinde olan ilaç. Südde: Vücuttaki tutkunluk. Şatru’l gıbbı: Bölüm.
Şeceretü’l-hayat: Hayat ağacı, soy ağacı.
Taaffun: Çürüyüp kokma, leş kokma, kötü kokma.
Tahalluf: Geride kalma, arkada bırakılma. 2-uygun gelmeme.
Tayy: Dürüp bükme. Tenkiye: Temizleme. Terkîb-i edviye: Karışım. Terkik: İnceltme.
Tehennüc. Çocuğun ana rahminde canlanıp kımıldaması.
Tesâvî: Eşitlik, beraber ve bir derecede bulunma.
Urûz: Arızalar, keyfiyetler.
Usret: Sıkıntı, zorluk.
Veca’: Ağrı.
Yâbis: Kuru.
Yesîren: Azar azar.
Veca’: Ağrı.
Yâbis: Kuru.
Yesîren: Azar azar.
Submitted
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Esma Yıldırım, Salim Aydüz

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) License Agreement
This License Agreement (the "Agreement") is entered into by and between the author(s) ("Author") and Indonesian Journal of Islamization Studies (INJAS) ("Journal") regarding the submission and publication of the work titled [Title of the Work] (the "Work").
1. Grant of License: By submitting the Work to the Indonesian Journal of Islamization Studies (INJAS), the Author hereby grants to the Journal a non-exclusive, worldwide, royalty-free license to reproduce, distribute, publicly display, and publicly perform the Work, as well as to make adaptations of the Work, for any lawful purpose, under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) License.
2. Attribution: The Author agrees that any use of the Work by the Indonesian Journal of Islamization Studies (INJAS) or any third party must include appropriate attribution to the Author and provide a link to the license terms.
3. Rights and Permissions: The Author represents and warrants that they have the legal right to grant the license described herein, and that the Work is original and does not infringe upon any third party's rights. The Author retains all rights not expressly granted in this Agreement.
4. Author's Responsibility: The Author agrees to properly cite any sources used in the creation of the Work and to provide accurate and complete information.
5. Revocation of License: The Author acknowledges that once the Work is published under the CC BY 4.0 License, it cannot be revoked.
6. No Warranty: The Journal makes no representations or warranties regarding the use of the Work under the CC BY 4.0 License, and disclaims any liability for any use of the Work by third parties.
7. Governing Law: This Agreement shall be governed by and construed in accordance with the laws.
By submitting the Work to the Journal, the Author agrees to be bound by the terms of this License Agreement.